Il-kċina Maltija hija interessanti u partikolari, b’influwenzi kemm Mediterranji u anke mill-iLvant u l-Afrika ta’ fuq.
Fil-waqt li hemm bosta platti tipiċi Maltin li fihom il-laħam, partikolarment iċ-ċanga, il-majjal u l-fenek; hemm numru ta’ riċetti li huma tradizzjonalment veġetarjani.
Illum il-ġurnata qed insiru aktar konxji tal-ikel li nikkunsmaw, minn fejn qed nakkwistaw l-ikel tagħna u l-impatt tad-dieta tagħna fuq l-ambjent. Għalhekk, qed jinħoloq aktar għarfien dwar dieti vegani u veġetarjani, li bil-mod il-mod qed isiru iktar popolari.
Allura nixtieq naqsam magħkom tlett riċetti Maltin li malli taslu Malta, faċilment ħa ssibuhom f’ristoranti tradizzjonali, jew tistgħu anke tittantaw tippreparawhom intom stess!
L-ikla t-tajba :)
L-ewwel platt: Kusku bil-Ful
Riċetta sempliċi li isimha magħħa: platt kusksu bil-ful tal-istaġun! Però, meta ma jkunx żmien il-ful, ir-riċetta tista’ ssir xorta bil-piżelli minflok.
Il-kusksu nistgħu nxebbħuħ ma’ couscous, imma eħxen. Qisu boċċi tal-għaġin żgħar. Dan l-ingredjent ħa ssibuh fil-maġġoranza tal-ħwienet tal-merċa f’Malta. Fil-fatt, il-kusksu huwa platt maħbub ħafna mill-Maltin.
Barra l-ful tal-istaġun, il-kusksu jinkludi ingredjent tipiku ieħor li jinstab Malta biss: il-ġbejniet rotob tan-nagħaġ. Dawn jinbigħu kemm friski m’għand ir-raħħala li jrabbu l-annimali jew fil-ħwienet tal-merċa.
Il-preparazzjoni ta’ din l-ikla abbundanti u mimlija proteina, hija waħda faċli.
Nibdew billi ngħallu basla u tewma fi ftit żejt taż-żebbuġa. Sakhemm qed isiru nibdew ngħallu l-ilma għall-kusksu. Il-kusksu ħa nħalluh nofs sajran.
Mat-tgħollija tal-basla u t-tewma inżidu l-ful imqaxxar, jew il-piżelli, sakhemm jirtabu ftit. Imbagħad inżidu iz-zalza tat-tadam u ħwawar, normalment melħ, ħabaq frisk u nagħniegħ.
Kif il-kusksu jsir nofs sajran, inżiduh maz-zalza u nħalluh jkompli jsir. Issa, rridu nżommu għajnejna fuq il-borma. Importanti li z-zalza ma tinxifx. Nistgħu nżidu l-ilma ftit ftit. Hawn min iz-zalza jħobb jħalliha iktar immerqa tant li l-platt kusksu jiġi jixbaħ platt soppa. Imma din hija preferenza suġġettiva.
Inservu b’abbundanza, u npoġġu il-ġbejna ratba f’nofs il-kusku ħalli tibda ddub ftit. U issa ma jifdal xejn ħlief li nitpaxxew b’din l-ikla inkredibbli!
It-tieni platt: Soppa tal-Armla
Isem din ir-riċetta ġej mill-istorja li hemm marbuta magħha: li fil-passat dan kien platt modest li kien parti mid-dieta ta’ familji bi dħul baxx li ma kienux jifilħu jixtru l-laħam.
Imma l-armla fejn tidħol fl-istorja? L-istorja tmur li n-nisa romol ta’ Malta, li x’aktarx tilfu lil żwieġhom fil-gwerra, kienu jużaw kwalunkwe ħxejjex li kellhom disponibbli biex jippreparaw dan l-istuffat bnin.
Fil-fatt ir-riċetta hija pjuttost flessibli u madwar Malta tafu ssibu verżjonijiet differenti tal-istess platt.
Tradizzjonalment jintużaw il-basal u t-tewm, il-patata, il-karotti, il-pastard, piżelli u ftit zalza tat-tadam. Hawn min iżid ġbejna ratba jew bajda mgħollija għal ftit proteina wkoll.
Nibdew b’tgħollija ħafifa tal-basla u t-tewma fiż-żejt taż-żebbuġa. Imbagħad inżidu ftit ftit il-ħaxix imqatta’, l-ewwel il-patata u l-karrotti, imbagħad il-pastarda u fl-aħħar il-piżelli.
Malli l-ħaxix ikun sar, inżidu ftit zalza tat-tadam, jew jekk tippreferu, żewġ tadamiet friski. M’hemmx bżonn kwantita kbira, kemm nagħtu ftit kulur lill-istuffat. Jekk ħa żżidu bajda mgħollija, tistgħu tiftħuha u tħalluha ssir fl-istess borma.
Bħala ħwawar, tistgħu żżidu dak li tridu, imma jmorru tajjeb ħafna ftit bżar iswed, melħ u xi nagħniegħ, origanu u werqa randa.
Servu u gawdu dan il-platt ma’ kisra ħobż tal-Malti frisk!
It-tielet platt: Ftira Għawdxija tal-Ġbejniet Friski
Din ikla li diffiċli ngħidilkom kif tistgħu tippreparawha għaliex tirrekjedi sengħa tradizzjonali għall-preparazzjoni ta’ kemm l-għaġina u l-mili tal-ftira.
Il-ftira Għawdxija tal-ġbejniet ħa ssibuha Malta, imma jekk tridu dduqu waħda awtentika u friska, moħmija fil-forn tal-ħatab, nissuġġerilkom tmorru mawra sa Għawdex u żżuru n-Nadur, fost bliet oħrajn, fejn ħa ssibu uħud mill-eqdem fran li jservu din l-ispeċjalità.
Il-ftira tal-ġbejniet tixbaħ pizza, għax tonda, kbira u ċatta, mhux bħall-ftira il-ħobża, li fi żmien is-sajf ħa tinnutaw ħafna Maltin jiekluha ħdejn il-baħar. Barra minn hekk, il-ftira tal-ġbejniet tkun magħluqa u fil-wiċċ spiss hawn min jiksiha bir-roti tal-patata wkoll.

Din hija ikla tradizzjonali li, ngħid għalija, tissodisfani kull darba li niekolha - sajf u xitwa, xemx u xita, il-ftira ta’ Għawdex ideali għal kull okkażjoni kemm jekk nofs ta’ nhar ir-Ramla l-Ħamra, kemm jekk ikla ta’ malajr wara ġurnata xogħol.
Insomma, nispera li ftaħtilkom xi ftit l-aptit u ħajjartkom tippruvaw dawn il-platti tipikament Maltin tul iż-żjara tagħkom Malta.
Għalissa ħa nħallikom u ħa mmur nkewwes xi ħaġa jien għax dan b’dan id-diskors kollu fuq l-ikel ikolli ngħid li fjkakkajt.
Narakom! :)
Sarah, OLS Community Manager - Maltese