Íslenskur húmor: Þurr, látlaus og mjög staðbundinn
Að skilja húmor í nýju tungumáli getur verið áskorun og íslenskur húmor er engin undantekning. Ef þú hefur einhvern tíma setið með Íslendingum og verið óviss um hvort þeir séu að grínast eða alvara sé á ferð, þá ert þú ekki ein(n). Húmorinn hér er oft svo látlaus að hann læðist framhjá þeim sem ekki þekkja hann og stundum jafnvel þeim sem gera það.
En þegar þú venst honum og lærir að þekkja hann, þá opnast fyrir þér heimur af sniðugum, kaldhæðnum og oft furðulegum brandaraskap sem endurspeglar íslenska lífssýn og menningu.
Þurr kaldhæðni
Íslendingar nota oft húmor án þess að breyta raddsniði eða andliti. Þeir gætu sagt eitthvað fáránlegt með alvarlegustu rödd og virðast algjörlega einlægir. Þetta kallast þurr húmor, og hann byggir á því að áheyrandinn skynji kaldhæðnina sjálfur ekki með látbragði heldur samhengi.
Dæmi:
Ef einhver segir, „Já, þetta er nú alveg frábært veður í dag,“ á meðan rigning og rok geisa úti, þá eru þeir að grínast þó röddin hljómi eins og þeir meini það.
Fáránleiki og öfgar
Annar hluti íslensks húmors er fáránleikinn. Fólk hefur gaman af því að ýkja smáatriði, búa til ótrúlegar sögur um hversdagslega hluti eða bregða út af vananum með undarlegum lausnum. Þetta kemur oft fram í leikritum, sjónvarpsþáttum og hversdagslegu spjalli.
Áramótaskaupið, gamanþáttur sem sýndur er á gamlárskvöld ár hvert, er fullkomið dæmi um þetta þar er gert grín að atburðum liðins árs með ýkjum, furðulegum karakterum og stundum algerlega ruglaðri framvindu.
Að hlæja að sjálfum sér
Íslendingar eru góðir í að gera grín að sjálfum sér. Það er algengt að fólk geri lítið úr eigin mistökum, tali um veðrið, fátækt námsmannalíf eða dýrt verðlag með léttum húmor. Þetta er ekki kvörtun þetta er leið til að takast á við hlutina með bros á vör.
Setningin „þetta reddast“ er gott dæmi. Hún merkir að hlutirnir muni einhvern veginn ganga upp en hún er líka oft notuð í hálfkaldhæðnu samhengi þegar augljóst er að málin eru í rugli.
Staðbundið og menningarlegt
Margt í íslenskum húmor byggir á sameiginlegri reynslu: nöfn á bæjarfélögum, stjórnmál, landsbyggðin, Reykjavíkurakstur í snjó eða lífið í sundlaugum. Fyrir nýbúa getur verið erfitt að skilja strax hvað er fyndið en með tímanum, þegar þú kynnist landinu og fólkinu betur, þá detturðu inn í flæðið.
Húmorinn kemur líka oft fram í hinu smáa: orðaleikjum, frösum sem breyta merkingu eftir tóntegund, eða því hvernig fólk lýsir ótrúlega hversdagslegum hlutum með alvarlegum róm.
Hvernig getur þú tekið þátt?
Að ná íslenskum húmor krefst æfingar, en hér eru nokkur ráð:
• Hlustaðu eftir kaldhæðni oftast kemur hún í alvarlegum tón.
• Búðu þig undir fáránlegar sögur sérstaklega í spjalli við vini.
• Horfa á íslenska þætti Áramótaskaupið, Fóstbræður og gamanefni á RÚV eru góð byrjun.
• Ekki vera feimin(n) við að spyrja flestir Íslendingar munu glaðir útskýra brandarann.
• Prófaðu að grínast sjálf(ur) til dæmis með því að gera grín að veðrinu, matnum eða sjálfum þér.
Það er ekki krafa að vera fullkominn í tungumálinu til að skilja húmorinn oft dugir smá innsýn og opið hugarfar. Þegar þú byrjar að hlæja með eða jafnvel grínast til baka þá veistu að þú ert að verða hluti af samfélaginu.